Yetkili Servisin Tamirdeki Aracı Rehin Alma Hakkı Hk.

Yetkili servis, sigorta şirketi ve eksper şirketinin koordinasyonsuzluğu ve sigorta şirketinin geç onay vermesi nedeniyle tamir edilen araçların tesliminde sıkıntı yaşanması yetkili servislerin tamirdeki araçları alacaklarını teminat almak için rehin alıp alamayacağı sorusunu da beraberinde getirmiştir. Söz konusu sorunun cevaplanabilmesi için işbu rapor hazırlanmış olup kısaca rehin hakkından, kapsamından ve şartlarından bahsetmekte fayda bulunmaktadır.

Bilindiği üzere rehin, borçlunun kısmi ifası ya da kötü ifası durumlarında alacaklıya, elde edemediği alacağını rehin konusunun paraya çevrilmesi ile karşılama imkânı sağlar. 4721 Sayılı TMK’nın 939 ve devamı hükümlerine göre taşınır rehni; teslime bağlı rehin ve hapis hakkı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Hapis hakkı, teslime bağlı taşınır rehininden farklı olarak, iradi bir rehin tipi değildir. Borçlu, kendisine ait taşınır malları veya kıymetli evrakı, alacaklıya borcunun teminatı olarak vermemektedir. Teslime bağlı rehinden ayrıldığı bir başka nokta, hapis hakkının kullanılması için bir ayni sözleşmeye gerek olmadığıdır. Teslime bağlı taşınır rehininde bir rehin sözleşmesinin, yani ayni sözleşmenin varlığı şarttır. Oysa hapis hakkında, kanuni şartların gerçekleşmesi ile rehin kendiliğinden doğar

4721 sayılı Türk Medeni Kanunumuzun 950. maddesi genel hapis hakkını düzenlemiştir. Buna göre alacaklı, borçluya ait olup onun rızasıyla zilyedi bulunduğu taşınırı veya kıymetli evrakı, borcun muaccel olması ve niteliği itibarıyla bu eşyanın alacak ile bağlantısı bulunması halinde, borç ödeninceye kadar hapsedebilir.

Hapis hakkının TMK 950 ve 951/II’ye göre; kurulabilmesi için;

· Alacaklının borçlunun rızasıyla paraya çevrilebilen taşınırlarına veya kıymetli evrakına zilyet olması,

· Muaccel bir alacağın varlığı,

· Alacakla alacaklının zilyetliğindeki taşınırlar ve kıymetli evrak arasında tabii bir irtibatın bulunması (örneğin alacak, mal dolayısıyla doğmuşsa, bu takdirde bağlantının var olduğu kabul edilir. Bknz. Başka bir örnek: ardiyecinin, ardiye koruma ücretinin teminatı olarak, bırakılan mal üzerinde hapis hakkı kazanması )

· Hapis hakkının alacaklının yüklendiği borç veya borçlunun verdiği talimatla bağdaşması, (alacaklı hapis hakkını kullanmayacağını borçluya karşı taahhüt etmişse hapis hakkı kazanılamaz)

· Hapis hakkının kullanılmasının kamu düzenine aykırı olmaması (örneğin kanun gereği haczedilemeyen mallar üzerinde hapis hakkı kullanılamaz) gerekmektedir.

Alacaklı, hapis hakkının kullanılmasına yol açan borç ödenmediği veya borçlu tarafından yeterli teminat gösterilmediği taktirde, ancak alacağının karşılanmasına yetecek kadar mal üzerinde hapis hakkını kullanabilir. Fazlasını borçluya geri vermek zorundadır. Fakat mal bölünemeyen bir malsa, alacaklı alacağını tamamen tahsil etmeden eşyayı geri vermeye mecbur değildir. Alacaklı, hapis hakkı konusu taşınır malı veya kıymetli evrakı elinde tuttuğu, alıkoyduğu sürece, aynı teslime bağlı taşınır rehininde olduğu gibi, onları muhafazayla yükümlüdür.

Yetkili servise bırakılan araç borçlunun rızasıyla servise devredilmektedir. Alacak, muaccel hale gelmişse, özellikle araçtan kaynaklanan bir borcun söz konusu olduğu hallerde olduğu gibi alacakla hapsedilen araç arasında irtibat varsa ve hapis hakkının kullanılmayacağına dair bir taahhüt verilmemişse dürüstlük kurallarına uygun olarak yetkili servisin araç üzerinde hapis hakkı olduğu görüşündeyiz. Ancak söz konusu hakkın varlığı somut olayın özelliği, alacağın türü ve hapis hakkı tesis edilen eşya ile borç ilişkisi özelinde değişebilecektir. Bu nedenle yetkili servise bırakılan ve borç ilişkisi bulunan tüm müşteriler özelinde bu hakkın var olduğu şeklinde bir değerlendirme yapılması doğru olmayıp hukuki ilişkinin niteliğine göre görüş talep edilmesi tavsiye edilmektedir.